Stand van zaken heide­gebied bij Radio Kootwijk

Op een mooie herfstochtend in november ontmoeten we Sjoerd Stellingwerf op het parkeerterrein van Radio Kootwijk. Sjoerd is jarenlang schaapsherder geweest en is nog steeds goed herkenbaar aan zijn baard en oude staf die hij voornamelijk gebruikt om ons attent te maken op bijzondere planten, wildsporen in het zand of om ermee te wijzen naar een punt uit zijn verleden tijdens één van zijn vele anekdotes op onze wandeling.

Sjoerd liep al vanaf 1975 met zijn heideschapen op de hei en ook al is die tijd voorbij, hij is nog dagelijks op de hei te vinden. Dit gebied leefde vroeger van de schapen. De kuddes begraasden de hei, de wol werd verkocht en de mest werd gebruikt om akkers vruchtbaar te maken. Met de komst van kunstmest verdwenen de schapen, met de economische groei kwam de vervreemding en de verarming.

Tijdens onze wandeling wijst Sjoerd ons op allerlei veranderingen in de natuur.

-De vele grassen die andere planten verdringen.

-Bramenstruiken die oprukken als bewijs van overmatige hoeveelheden stikstof in de bodem als gevolg van het gebruik van kunstmest. Voor een herder een drama omdat schapen verstrikt raken in de doornen en helemaal van slag raken.

-Een jeneverbes die, door verzuring in de bodem niet meer ontkiemt en dus bijna uit het landschap verdwenen is.

Er zijn ook sporen van actieve bemoeienis van de mens in de natuur, bewijzen dat de natuur voor ons geen plek meer is om tot rust te komen maar een gebied dat geld moet opbrengen. Grote afrasteringen met metalen kabels midden in de natuur om drie wisenten gevangen te houden in een gebied alleen voor de mens toegankelijk middels een toeristentreintje waarin een tochtje fors betaald moet worden en de kans om de wisenten daadwerkelijk te zien redelijk nihil is.

De afrastering blijkt echter ook grote gevolgen te hebben voor de edelherten die precies in dit gebied bronsten en door de metalen kabels daar niet meer kunnen komen.

Er zijn tevens plannen om de Veluwe verder te ontsluiten en een asfaltweg aan te leggen die dwars over de Asselse hei loopt.

Sjoerd vertelt ook over gif dat in de jaren '70 gebruikt werd om de Amerikaanse Vogelkers te bestrijden. Een boom die destijds werd geplant om arme zandgronden weer vruchtbaar te maken maar zo snel groeide dat de boom een bedreiging vormde voor de inheemse flora. Destijds werd de Vogelkers bespoten met een agressief ontbladeringsmiddel, ruim 40 jaar later gaat men de strijd aan door het gebruik van glyfosaat, beter bekend als Round-up. Omwonenden en wandelaars werden toen en ook nu niet gewaarschuwd en Sjoerd kent tenminste één persoon die ernstig ziek geworden is als gevolg van het gif, ook al vond de rechter het oorzakelijk verband niet bewezen. "Overheden en beheerders van o.a. natuurgebieden en begraafplaatsen, die niet stoppen met het gebruik van deze middelen hebben een grote minachting voor mens en milieu."

Naast sporen van wild zwijn en hert vinden we talloze sporen van fietsbanden in het zand. Sjoerd heeft geen problemen met mensen die op een mountainbike de natuur in willen. De consequentie is echter wel dat groepen luid pratende en snel fietsende mountainbikers de dieren laten schrikken en angst heeft consequenties voor hun weerstand.

Vervreemding, constateert Sjoerd. En dat is de reden waarom wij, als fractieleden van de Partij voor de Dieren, met Sjoerd op stap zijn. Want hoe breng je nog het elementaire belang van de natuur over op kinderen en bestuurders? Natuureducatie vormt allang geen onderdeel meer van het onderwijs en bestuurders die na vier jaar weer herkozen willen worden, nemen populaire beslissingen en hebben geen benul of nemen geen notie van het belang van natuur voor de mens.

Door toedoen van de mens is er veel natuur verloren gegaan en binnen één generatie is heel veel biodiversiteit verdwenen. De Veluwe wordt vermarkt door dingen toe te voegen (zoals de wisenten) en niet door de originele waarden van het gebied te waarderen en te koesteren.

De natuur holt achteruit maar Sjoerd weigert te somberen. Er is nog zo ontzettend veel moois om van te genieten. Hij toont ons de kleine webjes die 's nachts door spinnen zijn geweven. In het mistige ochtendlicht zijn de fragiele bouwsels nog indrukwekkender. Een prachtige rode zwam kleurt helder op in het gele zand, roodborstjes geven een prachtig ochtendconcert. De herfst doet zijn best om ons te imponeren.

We hoeven er alleen maar naar te luisteren, rond te kijken en ons te verwonderen over de pracht en de kracht van de natuur. Wanneer we leren genieten van de stilte komen we vanzelf tot rust. Wanneer we stilstaan en beseffen dat de natuur kostbaarder is dan het betaalbaar is, is er hoop op verbetering.

Foto's: Marc Bontenbal